მაშინ, როდესაც ვიბადებით, ყველას ჩვენი ხე, ჩვენი ვარსკვლავი, სახლი, საწოლი და უჯრა გაგვიჩნდება ხოლმე, სადაც ჩვენს ნივთებს ერთმანეთს „ვუმალავთ“, ვინახავთ ისე, რომ ხანდახან თავადაც ვერ ვპოულობთ. კიდევ, როგორც ერთი, კაქტუსებიანი კაცი იტყოდა: „ჩვენ ყველასა გვაქვს ჩვენი ქალაქი, ოღონდ ხანდახან არ ვიცით ხოლმე“.
ჰოდა მეც, არანაკლებ კაკტუს-ეკლიანმა, ერთი პატარა უჯრა მივიღე, უფრო სწორედ, თარო, და რა იცოდა დედაჩემმა, რომ ეს თარო მალე უამრავი ჯადოსნური არსების თავშესაფარი გახდებოდა. ამ თაროზე ცხოვრობდა ჩემი ლეკვი – იუმ-იუმი, პატარა უფლისწულის მიერ ნაჩუქარი ბეკეკა, მექუდე „საოცრებათა ქვეყნიდან“, რომელიც მუდამ ახალ-ხალ ნაჭრებს მთხოვდა ქუდების შესაკერად, ერთი გაუცინარი კაცი და უამრავი ხელმწიფის ასული, ზოგი ლამაზი, ზოგიც – გონჯი. თაროს ერთ კიდეში პატარა ხის ყუთი იდო, ჩუქურთმებიანი და შიგ საგულდაგულოდ გადამალულ სამ კაკალს ეძინა. ყუთის გვერდით სალამური წამოწოლილიყო, მახსოვს, ნილსმა დამიტოვა, როცა მორიგ მოგზაურობაში გაემართა, გარეულ ბატებთან ერთად. თაროს მეორე მხარეს „კაჭკაჭ კაჭკაჭუნა ხარშავდა ფაფას“ და მუდმივად ორთქლი იდგა, თუმცა, მე მაინც დარწმუნებული ვიყავი, რომ ისევ დიდი მუხლუხო აბოლებდა ყალიონს.
ჰო, ჭერი! თაროს ჭერზე ერთი ლაქა იყო, ნიშანი, სახე, ხáნდახან – აშკარად მომღიმარი, ზოგჯერ – მოწყენილი, ხან მრგვალი, ხან ოვალური, ხან უფორმო… აი ის, ლაქა, დომენიკოსაც რომ თან დაჰყვებოდა ლამაზ-ქალაქსა და კამორაში. და საოცარი ის იყო, ჩემს თაროზე ამ ყველაფრის დანახვა მარტო მე რომ შემეძლო, უფროსები კი წიგნების მეტს ვერაფერს ხედავდნენ, ჰო, და კიდევ, ძველ, ხის ყუთს. ასეთი თარო ყველა ადამიანს აქვს, უბრალოდ, ზოგის თაროზე ტალღებში ამოჩრილ კლდეზე ნებივრობს პატარა ირნოზი, ან დიდი და წითელი მზე აცხუნებს, ან პლანეტები დაქრიან აქეთ-იქით, ან ცხრათავიან დევს ელოდება ივანე ფალავანი… ზოგის თაროში კი ცა ჩანს, ხან ლურჯი, ხან მოღრუბლული, ხან ვარსკვლავებით გადაჭედილი (-გამატარეთ – გამატარეთ… შემდეგში ხომ არ ჩადიხართ? – და ვარსკვლავი წყდება ხოლმე ცას)!
მე და წიგნები… მე წიგნები მიყვარს, მაგრამ ხშირად ისე ხდება, რომ წიგნები, მაშინვე, როცა ჩემს თაროზე მოხვდებიან, ქრებიან ხოლმე, მათ ადგილას კი ან ზომიერად ფერხორციანი მამაკაცი გაჩნდება, მსუნაგი ვიღაც, ზურგზე პროპელერით, ან მოხუცი დედაბერი, ყელზე ძაფშებმული ვირთხით, გეცოდინებათ ალბათ, შაპოკლეაკი. უჰ, მთელი ბავშვობა მეშინოდა მაგ ქალის. და კიდევ, ვერ ვიტანდი ისეთ ტიპებს, გრიმებისა არ იყოს, ბავშვებს რომ ტყეში, ქოხში შეიტყუებენ და მერე იმის მეტს არაფერს ფიქრობენ, როგორ შეწვან და შეჭამონ. ჰო, რაც მართალი, მართალია, ზღაპრებს არაფერი მერჩია, და, მგონი, დღემდე ასეა. ამიტომ, როგორც დედაჩემი ამბობს, პირწავარდნილი მეოცნებე გაზარდა, თუმცა, რომ არა ეს მეოცნებე, ალბათ, მოწყენილობით მოკვდებოდა.
იცით, როგორ მინდოდა მეთორმეტე პერანგის მოქსოვაც მოესწრო ყველაზე უმცროსი უფლისწულისათვის მის დას? ყოველთვის, როცა ამ ზღაპარს ვკითხულობდი, მეგონა, რომ სხვაგვარად დამთავრდებოდა და ამ გოგოს, რომელიც ჭინჭრებისგან ხელდასუსხული ქსოვის მეტს არაფერს აკეთებდა, ცოტა დროს მაინც მისცემდნენ მეთორმეტე პერანგის დასასრულებლად. მერე იყო კალის ჯარისკაცი, ესეც ნამდვილი ბავშვური ტრაგედია (ბავშვური, როგორც გულწრფელი, და არა – უმნიშვნელო)! ამის გამო, დღემდე შენახული მაქვს ჩემი პატარა ტანკი, რომელიც რეზინის ბორბლებით გახურებულ ღუმელს შემთხვევით მიეკრა და აშკარა რეაბილიტაციას საჭიროებდა.
ჩემი წიგნები ნამდვილი საოცრებებია.
ყოველი წიგნი ახალ სურათს მაჩვენებდა და მერე ვოცნებობდი ოდესმე ისეთი ადამიანი გავმხდარიყავი, ვინც უამრავ ფილმს გადაიღებდა ამ ნამდვილი საოცრებების შესახებ. აი მაგალითად, დღემდე არ მესმის რატომ არ არსებობს ერთი მოკლემეტრაჟიანი ფილმი სულაკაურის „ლუკას“ ცხოვრებაზე. ან სულაც, სულ პატარა ანიმაცია მაინც ჭიამაიების მწყემსი სალამურას შესახებ! სალამურას გამო ხომ მეც მთელი ბაღი გადავატრიალე და საკუთარი ჭიამაიების ფარა შევქმენი! თუმცა, შესაძლოა ეს იმის იმედით გავაკეთე, რომ ციცინათელების პრინცესა მაიას შევხვდებოდი. ეხლა უკვე ზუსტად აღარ მახსოვს. რომ გავიზარდე, ბევრი რამ დამავიწყდა და ამიტომ, ხშირად მთელ საღამოს პიტერ პენის მოლოდინში, ფანჯრიდან გადაყუდებული ვატარებ. მე მაინც მჯერა, რომ არსებობს „არარსებული კუნძული“.
მას შემდეგ იყო „თეთრი ბაირაღები“ და „ნუ გეშინია, დედა“. თუმცა, დედაჩემისთვის მთავარი იყო „კარგები“ ვყოფილიყავით და არც ეშინოდა. მაშინ, სწორედ აჯანყება იყო ამ აუცილებელი „კარგი იყავის“ წინააღმდეგ ნიცშე! ნიცშეს ზარატუსტრას ბევრი ვეჭიდავე, მაგრამ, ბოლოს დავმარცხდი. „ჰოდა, ძალიანაც კარგი!“ – ვთქვი და წავიკითხე „ზებულონი“. უცნაური ბიჭი იყო ზებულონი, თითქოს კაცად ვერასდროს იქცა, ან ბიჭი არ ყოფილა არასდროს.
მერე კი იყო ფუფალა – ქალების შესახებ არსებული წარმოდგენების კატასტროფული გადატრიალება! იყო მარიტა, რომელიც ყოველთვის თოვლში ამოსულ, ღია ყვითელ ნარცისას ჰგავდა და რომელიც ნამდვილი სიყვარულით მიყვარდა. ხოლო მარიტას შემდეგ გამოჩნდა ნამდვილი ქალი, აი ის, საოცრად გრძელი თითებით, ბავშვივით ანცი, „თაგვი, ვაიმე თაგვიო“ რომ გაჰყვიროდა და სინამდვილეში კასრიდან კასრში გადაიპარებოდა ხოლმე – ქალი – ტერეზა! და მეც, ბითურივით, ამ სამ ქალს შორის ვიყავი გაწელილი. ჩემი თაროც ნელ-ნელა იცვლიდა სახეს. ადრე თუ მზიე კაშკაშებდა მასში, ახლა იდუმალ ბურუსში იწვნენ ჩემი წიგნები და ამ სამი მოჩვენების ჩრდილები დაცოცავდნენ მის სიღრმეში. ეს ბურისი კი მალე ნისლად იქცა, მერე კი წვიმად, გადაუღებელ, პეტერბურგის წვიმებად… და მე პირველად წავიკითხე დოსტოევსკი. და ერთდროულა! დ ვცხოვრობდი „იდიოტივი! თ“სულელი „ყმაწვილივით“, „ეშმაკთა“ შორის.
დრო იყო ალბათ, და ამიტომ წავიკითხე პირველად წიგნი ღმერთის ცხოვრების შესახებ, წიგნი – სახარება! ჩოხელის ლუკამ მიმიყვანა ქრისტეს ლუკამდე. მას მერე, გულწრფელად, მთელი არსებით მჯეროდა, რომ ერთადერთი წიგნი, სინამდვილეში არსებული, იყო წიგნი ღმერთის შესახებ, წიგნი – სახარება. მასში იყო ყველაფერი, რაც მანამდე მენახა, რაც აქამდე მინახავს და ამიტომ, თაროზე , თითქოს იდგა მხოლოდ ერთი წი! გნი, სახარება! და მის გარშემო იყო სიცარიელე, თავისი მზით, იერუსალიმით, იორდანეთი და მთესველით, რომელიც გამოვდა დასათესად. იყო შიშიც, ამ სიცარიელეში, რომ მე კლდოვანი ნიადაგი აღმოვჩნდი და ბოლომდე ვერ გამოვიღე „კეთილი ნაყოფი“. მეორე დილით სახარებასთან ერთად იდგა „ვეფხისტყაოსანიც“, ბოლომდე დახაზული და ფურცლებად დაშლილი, თითქმის. ეს იყო პირველად, მაშინ, როდესაც მივხვდი, რომ ზანგი ადამიანი ქმნის წიგნს, ზოგ ადამიანს კი წიგნი ქმნის.
მორჩილ, ძველისძველ თაროს ჟრუანტელმა დაუარა ერთ საღამოს. მაშინ ვკითხულობდი ჭილაძის ლექსს: „თითქოს რიკულები სახლის ნეკნებია… სახლი მოწყენილი სადღაც იყურება…“ ჰოდა სახლი დავხატე მაშინ, ისეთი სახლი, რომელიც ადრე არასდროს მენახა! და დავწერე მაშინ, ისეთ სახლზე, რომელზეც არასდროს მიფიქრია. მერე ყველა, მანამდე დაწერილი ლექსის, ყველა, ბოლომდე გავსებული რვეული დიდ, რკინის შავ ყუ! თში ჩავკეტე (დასაწვავად დამენანა). და თარო ისევ და ისევ ძაგძაგებდა „სინათლის ლეკვივით“, „ფორთოხლის ჩრდილში“! და მაშინ, გაცივდა თუ რა დაემართა, ამოახველა უცნაურმა, ჩემმა თარომ პირველი ჩემი პოემა „სიტყვა სიტყვით“. და ნახველივით გადააფურთხა.
და იმავე წელს, ახალი მიწის აღმოსაჩენად გამაგზავნეს ამერიკაში! მე ტომ სოიერთან შეხვედრის იმედი მქონდა, მაგრამ, ჩასულს, სოიერის მაგივრად, ცარიელი ქოხი დამხვდა, ისიც ბებერი, ბიძია ტომის. თან, ნახევრად დანგრეული. ჰოდა მთელი წელი პოლიტიკას ვსწავლობდი და პოლიტიკის გარდა ამერიკულ კულტურას, ამერიკის ისტორიას, ამერიკულ ღირებულებებს, ამერიკულ ცეკვას, ამერიკაში ცხოვრებას… ვსწავლობდი ჯეფერსონს, ლინკოლნს, ფრანკლინსა და ობამას, თანამედროვე ლიდერებსა და ლიდერობას, საჯარო მეტყველებას, რიტორიკასა და, რაც მთავარია, თავისუფლებას, რომელსაც მანამდე ვეთაყვანებოდი. მერე, აღმოვაჩინე, რომ თავისუფლებას შენს შიგნით უნდა მიაღწიო, სხეულის შეგნით, და არა, მხოლოდ სხეულის გარეთ. როგორც ჯილალ ხალილ ჯიბრანი ამბობს: კანონები ასფალტზე, ჩვენი ფრჩხილებით ამოკაწრული ჩრდ! ილის კონტურებია.ამიტომ, ამოვბეჭდე ნუსხურ-ხუცური ანბანი და თავიდან ვისწავლე ქართულად წერა-კითხვა. მერე კი, შუაღამისას, გავხსენი საკუთარი ბლოგი, სადაც დავწერე ის, რისი წაკითხვაც მე მინდოდა.
ვწერდი ბევრ ლექსს და ვხატავდი, ზომიერად. ვკითხულობდი ახალ წიგნებს. ვიყიდე „ბეჭდების მბრძანებელი“ და „ჰარი პოტერი“, მიუხედავად იმისა, რომ ამისათვის უკვე დიდად მიმაჩნდა თავი (ჰმ, 19 წელი!). და მაშინ აღმოვაჩინე, რომ ჩემი თარო თბილისში დარჩა. ალბათ, ასე სჯობდა კიდეც: ზედმეტად არ გავშინაურდი, მახსოვდა სად იყო ჩემი სახლი, იქ, სადაც ჩემი თარო იყო.
ამ სახლში ცხრა თვისა და ორი დღის შემდეგ დავბრუნდი. ეს ცხრა თვე ვიღაცის მუცელში გამეტარებინა თითქოს… თარო კი ისევ ძველი დამხვდა, ალაგ-ალაგ „წიგნებჩაცვენილი“, მეჩხერი კბილებით. ისევ თავიდან ვესტუმრე იმ ზაფხულს კუნძულ სალტკროკას და სულ კლდეებზე დავძვრებოდი ბიულერბიუს მახლობლად. ლინდგრენის გარდა არაფერი წამიკითხავს. როგორც ჩანს, თბილისი სავსე იყო მაშინ „კაცია-ადამიანებით“ და მათ გავურბოდი. აი ნამდვილი ემოცია! საკუთარ ქვეყანაში დავბრუნდი, საკუთარ სახლში და აღმოჩნდა, რომ მარტო მე შევცვლილვარ, თან ისე, რომ ვერ მიცნეს. ისევ, მარტო თარომ მიცნო, ძველმა. და ისევ თარომ მომაწოდა რიგრიგობით ჭილაძის ლექსები: „გამოჩნდა მიწა, შენთან ვარ თითქმის“, „სინათლის ლეკვი“ და „თითქოს რიკულები სახლის ნეკნებია…“
უნდა გამოვტყდე, რომ მე არასდროს წამიკითხავს „დიკენსი ჩრდილში“. თუმცა, არც მზეში წამიკითხავს, ვერ მოვინდომე.
და საბოლოოდ, როცა მათზე ვწერ, ყოველი წიგნი ხტება თაროდან და ცდილობს ამოძვრეს ხის მაგიდაზე.
ჩემს გახუნებულ თაროს კი წნევა აწუხებს, ახლა სიცხე აქვს და თან წონაში უნდა დაკლება.
გამოგზავნი/ავტორი: საბა გვეტაძე