ეშმაკის ხრიკებსა და მათთან ბრძოლის მეთოდებზე

ამ წერილში წმ. ეპისკოპოსი თეოფანე დაყუდებული თავის სულიერ ასულს წერს ეშმაკის სხვადასხვაგვარ მანქანებაზე და მათთან ბრძოლის ხერხებზე. ეს წერილი გამოიწვია იმ გარემოებამ, რომ მისმა სულიერმა შვილმა, რომელიც მანამდე არ აძლევდა ეშმაკისეულ მზაკვრობებს სერიოზულ მნიშვნელობას, ბოლოსდაბოლოს აღიარა, რომ თურმე ცდებოდა.

„როგორც იქნა, თქვენ შესძელით და აღიარეთ, რომ არსებობს მტრის განსაცდელები, რომელთა გარეშეც იგი არავის ტოვებს, – თქვენი განსწავლულობისაც კი არ რცხვენია. დიახ, დიახ; იგი ყველას მახლობლად მოქმედებს, ყველას ცდუნებას ცდილობს, მაგრამ ამის არ უნდა გვეშინოდეს: გულისხმისყოფა და უფლისადმი ლოცვა არღვევს ყველა მის მზაკვრულ მანქანებას. წაიკითხეთ ევსუქისთან და ისწავლეთ, როგორ იმოქმედოთ ასეთ შემთხვევებში. მტერი თავიდანვე ცუდს არ შეგაგონებთ. მისი პირველი ხრიკია, ისეთი აზრები დათესოს, რომელნიც კეთილად გვეჩვენება, და გაგვიტაცოს მოჩვენებითად კეთილი საქმეებით, ანდა – კეთილი საქმით, მაგრამ ბოროტი მიზნით, რაც თავის გამოჩენას გულისხმობს. ის პირები, რომლებიც მაინდამაინც ვერ ერკვევიან ზრახვებსა და საქმეებში და არ იკვლევენ მათ, – მთავარია, აშკარად ცუდი და მიუღებელი არ იყოს მოვლენილი აზრი, – ამ ანკესზე ადვილად ეგებიან: მტერი მათ მიერეკება ზრახვიდან ზრახვისკენ და საქმიდან საქმისკენ, – თითქოსდა, ყველაფერი კეთილია, მაგრამ ან უადგილოა, ან უდროო, ან არასათანადო, ან კიდევ საკუთარი ძალებისათვის შეუსაბამო. აქ მტრის მიზანი ის არის, რომ სულიერი გემოვნება გაუცუდოს ადამიანს, რათა მან უკვე ვეღარ შესძლოს კეთილის გამორჩევა მოჩვენებითად კეთილისაგან; შეაჩვიოს თავისი შთაგონებების მიღებას და შეუქმნას საკუთარ თავზე მაღალი წარმოდგენა: „რამდენი შემძლებია!“ როცა, ამ დროს, ყველა ნამოქმედარი არის ამაო და უქმი. ცოდვითი საქმეები ჯერ არ ჩანს, მაგრამ ცოდვითი სიტყვები არცთუ იშვიათად წამოგვცდება, უჯერო აზრები კი მატულობს. ეს არის მტრის პირველი ხიბლი!

როცა ვინმეს დაბნევაში წარმატებას მიაღწევს და ამგვარი სახის საქმიანობებში ჩაითრევს, მტერი მას უკვე ისეთ წვრილმან ცოდვებს შეაპარებს, რომელნიც ერთი შეხედვით ცოდვებს არ ჰგვანან. ვისაც შეაცდენს და ამაზე დაითანხმებს, ის უკვე ისეთ ცოდვებამდე მიჰყავს, რომელნიც, მართალია, უცოდველად არ ჩანან, მაგრამ რომელთა გამართლებაც შეიძლება სხვადასხვა გარემოებით და ამიტომ, თითქოსდა, დასაშვებად მიიჩნევა. ვინც აქამდე მიდის, მას შეაგონებს, რომ შესცოდოს რაიმე აშკარა ცოდვით, რომელსაც სინდისი თუმც ეწინააღმდეგება, მაგრამ თავს იმით ამართლებინებს, რომ მხოლოდ ერთხელ ჩაიდენს ამ ცოდვას და მეტს – აღარ. ვინც ამაზე თანხმდება, ის უკვე მთლიანად მტრის კლანჭებშია მოქცეული… და მისი მონა ხდება ცოდვისადმი დამონების გზით, რადგან ამ ერთხელ შეცოდების მეშვეობით, მტერი უკვე აღარ ეშვება და სულ უფრო შორს მიერეკება მას იგივე მიმართულებით.

არა იმდენად ამ ისტორიის ცოდნაა თქვენთვის საჭიროა, რამდენადაც იმისა, რომელსაც იმ შემთხვევაში აქვს ადგილი, როცა ადამიანი არ უსმენს მტერს. ასეთ შემთხვევაში მას უკვე სხვა ხერხი აქვს მომზადებული. აღვნიშნავ მათ შორის უმთავრესებს. როცა ვინმე იმდენ სიბრძნეს გამოიჩენს, რომ კეთილმოჩვენებით ზრახვებს თავის თავში გასაქანს არ მისცემს, და ან საკუთარი განბჭობით ან გამოცდილ მოღვაწეთა რჩევით მოიკვეთს მათ, – როგორი მშვენიერებიც ისინი არ უნდა ჩანდნენ და ამ მიმართულებით ისეთი შემართებითა და თავდადებით იმოქმედებს, რომ მტერს მისი შეცდენის არანაირ შანსს არ დაუტოვებს, – მაშინ ეს მზაკვარი სხვა სატყუარას იყენებს: მის წინააღმდეგ გარედან იწყებს მოქმედებას სხვა ადამიანების, თავისი (ეშმაკის) მორჩილების მეშვეობით. მოქმედებაში მოდის შექება, ლიქნი, ცილისწამება, განკითხვა, შევიწროება და ათასნაირი უსიამოვნება. აი, ეს უნდა იცოდეთ და ელოდოთ, და უაღრესად ყურადღებით იყოთ! ამის აღკვეთა თქვენ არ გეხელწიფებათ, მაგრამ გეხელწიფებათ მოხერხებით აჯობოთ ეშმაკს [გველის სიბრძნით]. მთავარია, ყველაფერს დახვდე სიყვარულითა და სიმშვიდით. შემწედ უფალი გყავთ! მას უნდა ევედროთ, რომ დაგიწყნაროთ გული და, თუ ინებებს, გარეთა საქმეებიც დაგილაგოთ. ჩვენის მხრიდან გვმართებს მხედველობიდან არ გამოგვრჩეს, თუ საიდან და ვისგან მოდის ქარიშხალი, – და სიძულვილი ადამიანებზე კი არა, იმაზე მივმართოთ, ვინც მათ უკან დგას, ვინც აღაგზნებს მათ და მართავს საქმის მთელ მსვლელობას. თუკი არც ეს ხერხი არ მისცემს სასურველ შედეგს, მაშინ მტერი იწყებს მოქმედებას საკუთარი პერსონით, ასევე, გარედან: მოაწყობს უცნაურობებს – ხან საშინელს, ხან მაცდუნებელს. როდესაც ეს სატყუარაც ამაო აღმოჩნდება, მაშინ, საბოლოოდ, ეშმაკი განგეშორება და მოახლოებას ვეღარ გაბედავს; შორიშორ დაიწყებს სიარულს და თვალთვალს: ხომ არ დაუშვებ რამე შეცდომას და ხომ არ მიეცემა მას ამით შემოტევის საშუალება რომელიმე გამონაცადი ხერხით. სრულიად ის არავის ტოვებს, სიკვდილამდე. თვით სიკვდილის შემდგომაც კი ცდილობს, რამეს მიაღწიოს საზვერეებში.