ადამიანი დაბადებულია, რათა მიაღწიოს ცხოვრებას და შეძლებს თუ არა ამას, მასზეა დამოკიდებული.
მან შეიძლება ხელიდან გაუშვას ის. მას შეუძლია ისუნთქოს, ჭამოს, გააგრძელოს დაბერება, მას შეუძლია გააგრძელოს მოძრაობა სამარისკენ – მაგრამ ეს არ არის ცხოვრება. ეს თანდათანობითი სიკვდილია დაწყებული აკვნით და დამთავრებული სამარით, სამოცდაათწლიანი თანდათანობითი სიკვდილი.
ისე როგორც მილიონობით ადამიანი თქვენს გარშემო კვდება ამ ნელი თანდათანობითი სიკვდილით, თქვენც იწყებთ მათ მიბაძვას. ბავშვები სწავლობენ ყველაფერს მათგან, ვინც არიან მათ გარშემო, ჩვენ კი გარემოცულნი ვართ მკვდრებით.
ამიტომ, პირველ რიგში, თქვენ უნდა გაიგოთ, რასაც მე ვგულისხმობ სიტყვის ქვეშ ,,ცხოვრება”.
ის უნდა იყოს არა უბრალოდ ცდა. ის უნდა იყოს ზრდა. ეს კი ორი განსხვავებული საგანია. ყოველ ცხოველს შეუძლია დაბერება, ზრდა ეს ადამიანური არსებების პრეროგატივაა. და მხოლოდ რამოდენიმე ადამიანი იყენებს ამ საშუალებას. ზრდა ეს ხდება გამუდმებით, უფრო მეტად ღრმად ჩასვლაა ცხოვრების დინებაში, ეს არის სიკვდილისაგან უფრო მეტად შორს წასვლა – ეს არ არის მოძრაობა სიკვდილისკენ. რაც მეტად შედიხართ ცხოვრებაში, მით მეტად აღწევთ უკვდავებას თქვენს შიგნით – თქვენ შორდებით სიკვდილს. დგება მომენტი, როდესაც თქვენ შეგიძლიათ დაინახოთ, რომ სიკვდილი სხვა არაფერია, გარდა ტანისამოსის გამოცვლა, სახლის გამოცვლა, ფორმების გამოცვლა – არაფერი არ კვდება, არაფერს არ შეუძლია მოკვდეს.
სიკვდილი – ეს უდიდესი ილუზიაა ყველა არსებულს შორის.
რაც შეეხება გაზრდას, უბრალოდ დააკვირდით ხეს, როდესაც ხე იზრდება, მისი ფესვები იზრდება დაბლა სიღრმეში. აქ არის ბალანსი: რაც მეტად იზრდება ხე, მით ღრმად აღწევს მისი ფესვები. არ შეუძლია დიდი სიმაღლის ხეს იარსებოს მოკლე, პატარა ფესვებით, მათ არ შეუძლიათ შეიმაგრონ ასეთი უზარმაზარი ხე. გაიზარდო ცხოვრებაში – ეს ნიშნავს ჩაღრმავდე საკუთარ თავში – იქ სადაც არის თქვენი ფესვები.
ჩემი შეხედულებით, ცხოვრების პირველი პრინციპი – ეს მედიტაციაა.
ყველა დანარჩენი მოდის შემდეგში.
ბავშვობა კი – ეს საუკეთესო დროა. თქვენ ბერდებით და ეს ნიშნავს, რომ თქვენ უახლოვდებით სიკვდილს ახლო და ახლო, ეს კი ნიშნავს უფრო ძნელად და ძნელად შესვლას მედიტაციაში.
მედიტაცია ნიშნავს შესვლას საკუთარ უკვდავებაში, შესვლას საკუთარ მარადიულობაში, შესვლას საკუთარ ღვთაებრივობაში.
ბავშვი ყველაზე მეტად ესადაგება ამას, იმიტომ რომ ის ჯერ კიდევ არ არის დამძიმებული ცოდნით, არ არის დამძიმებული რელიგიით, არ არის დამძიმებული განათლებით, არ არის დამძიმებული ყველა სახის სისულელეებით. ის უცოდველია.
მაგრამ, საუბედუროდ, მისი უცოდველობა განიკითხება როგორც უცოდინრობა. უცოდინრობა და უცოდველობა მსგავსია, მაგრამ ეს არ არის ერთი და იგივე. უცოდინრობა – ეს არის ცოდნის უქონლობა, ზუსტად ისე როგორც უცოდველობა. მაგრამ არის უზარმაზარი განსხვავება, რაზეც კაცობრიობამ არ გაამახვილა ყურადღება აქამდე.
უცოდველობა არა მხოლოდ არ ფლობს ცოდნას – არამედ არც მიისწრაფის მის შესაძენად. ის მთლიანად დაკმაყოფილებულია, კმაყოფილია საკუთარი თავით. პატარა ბავშვს არ აქვს ამბიციები, არ აქვს სურვილები. ის ასე გატაცებულია მომენტით – მფრინავი ჩიტი მთლიანად იპყრობს მის ყურადღებას, უბრალო პეპელა თავისი მშვენიერი ფერებით – და ის მოხიბლულია, ცისარტყელა ცაზე და მას ვერ წარმოუდგენია თუ რა შეიძლება იყოს უფრო მნიშვნელოვანი, უფრო ძვირფასი, ვიდრე ეს ცისარტყელა. ღამის ცა მისთვის მოფენილია ვარსკვლავებით, მილიარდობით ვარსკვლავებით.
უცოდველობა – ეს სიმდიდრეა, ეს სიმთლიანეა, ეს სისუფთავეა.
უცოდინრობა ღარიბულია, ის გავს მათხოვარს, მას სურს ის, რაღაც სხვა, მას სურს დაეუფლოს ცოდნას, მას სურს იყოს რესპექტაბელური, სურს იყოს მდიდარი, სურს იყოს ყოვლისშემძლე.
უცოდინრობა მიდის სურვილების გზით.
მაგრამ რადგან ორივე არ შეიცავს ცოდნას, ჩვენ ვერ გავიგეთ მათი ბუნება. ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ეს ორი საგანი ერთი და იგივეა.
პირველი ნაბიჯი ცხოვრების ხელოვნებაში იქნება განსაზღვრა უცოდინრობის და უცოდველობის. უცოდველობა საჭიროებს მხარდაჭერას, დაცვას – რადგან ბავშვს თან მოაქვს უდიდესი განძი, ის განძი, რომელსაც ბრძენები იძენენ დასახული ძალისხმევის შედეგად. ბრძენები ამბობენ, რომ ისინი კვლავ ბავშვები გახდნენ, რომ ახლიდან დაიბადნენ.
ინდოეთში ჭეშმარიტი ბრამინი, ჭეშმარიტი მცოდნე, თავის თავს ეძახის ,,დვიდჟემს”- ორჯერ დაბადებულს. რატომ ორჯერ დაბადებულს? რა მოხდა პირველი დაბადებით? რა საჭიროებაა მეორე დაბადებაში? და რის მიღებას აპირებენ მეორე დაბადებით? მეორედ დაბადებაში ის მიიღებს მას, რაც იყო მისაწვდომი პირველში, მაგრამ იყო დანგრეული, გატეხილი საზოგადოებისაგან, მშობლებისაგან, გარემომცველი ხალხისაგან.
ბავშვი არ არის შევსებული ცოდნით. მისი უბრალოება უნდა იყოს როგორღაც აღმოფხვრილი, რადგან უბრალოება ვერ დაეხმარება მას ამ ცხოვრების კონკურენციაში. ამის გამო ის საზოგადოების თვალში გამოჩნდება მიამიტურად. მისი უცოდველობა გამოყენებული იქნება ყველა შესაძლებელი საშუალებით. ჩვენ ვცდილობთ გადავაქციოთ ბავშვი ნასწავლი, ცბიერი, შევსებული ცოდნით, რათა მან საზოგადოებაში შეიძინოს უფრო მეტად პრესტიჟული მდგომარეობა. და ბავშვი ერთხელაც დაიწყებს ზრდას არასწორი მიმართულებით, კვლავაც გააგრძელებს მოძრაობას ამ გზით – მთელი მისი ცხოვრება მიდის ამ მიმართულებით.
როგორც კი თქვენ გაიგებთ, რომ ხელიდან გაუშვით ცხოვრება, მაშინ პირველი და აუცილებელია, დაიბრუნოთ – ეს უცოდველობა.
გადაყარეთ თქვენი ცოდნა, დაივიწყეთ თქვენი წმინდა წერილები, დაივიწყეთ თქვენი რელიგიები, თქვენი თეოლოგია, თქვენი ფილოსოფია. დაიბადეთ ახლიდან, გახდით უცოდველი, და ეს თქვენს ხელშია. გაასუფთავეთ თქვენი გონება ყველა სხვისი იდეებისაგან, ყველა დამოკიდებულებებისაგან, ყველაფრისგან რაც მოდის ტრადიციებიდან, ჩვევებისაგან, ყველაფრისგან რაც სხვებისგან არის მოცემული – მშობლებისგან, მასწავლებლებისგან, უნივერსიტეტის პედაგოგებისგან, უბრალოდ თავი დაიხსენით ამისგან.
გახდით კვლავ უბრალო, გახდით ბავშვი.
და ეს დღესასწაული შესაძლებელია მედიტაციის საშუალებით. მედიტაცია ეს არაჩვეულებრივი ქირურგიული მეთოდია, რომელიც მოჭრის თქვენში ყველაფერს უცხოს და დატოვებს მხოლოდ მას, რაც წარმოადგენს თქვენს ნამდვილ არსებას. ის წვავს ყველაფერ ზედმეტს და გტოვებთ თქვენ გაშიშვლებულს, მარტოდ მზის ქვეშ, ქარზე. თქვენ ხდებით როგორც პირველი ადამიანი, მოსული მიწაზე, რომელმაც არაფერი იცის, რომელმაც ყველაფერი უნდა გახსნას, რომელიც უნდა იყოს მძებნელი, რომელიც უნდა გაემგზავროს მოგზაურობაში.
მეორე პრინციპი – ეს მოგზაურობაა.
ცხოვრება უნდა იყოს ძებნა – არა სურვილი, არამედ გამოკვლევა, არა პრეტენზია იყო ის, იყო ეს – ქვეყნის პრეზიდენტი, ან პრემიერმინისტრი – არამედ ძებნა კითხვაზე პასუხისა ,,ვინ ვარ მე?”
ძალიან უცნაურია ის, რომ ადამიანებმა, რომლებმაც არ იციან, ვინ არიან, ცდილობენ გახდნენ რაღაც. მათ არც კი იციან ვინ არიან სინამდვილეში! ისინი არ იცნობენ საკუთარ არსს, მაგრამ მათ აქვთ მიზანი გახდნენ ვიღაც.
გახდომა – ეს სულის ავადმყოფობაა.
არსი კი – ეს არის ის რასაც ჩვენ წარმოვადგენთ.
აღმოაჩინო საკუთარი არსი კი ნიშნავს დაიწყო ცხოვრება. მაშინ ყოველი მომენტი – ეს ახალი აღმოჩენაა, ყოველ მომენტს მოაქვს ახალი სიხარული. ახალი მისტერია იღებს საკუთარ კარს, თქვენში გამოჩენას დაიწყებს ახალი სიყვარული, ახალი თანაგრძნობა, რომელსაც თქვენ არ გრძნობდით აქამდე, ახალი აღქმა სილამაზის, ღვთაებრიობის.
თქვენ ხდებით იმდენად მგრძნობიარე, რომ თვით პატარა ბალახიც კი თქვენთვის შეიძენს უსაზღვრო მნიშვნელობას. თქვენი მგრძნობიარობა გიხსნით თქვენ, რომ ბალახის ეს პატარა ღერო ისეთივე მნიშვნელოვანია ყოფიერებისთვის როგორც გიგანტური ვარსკვლავი, ამ ღეროს გარეშე ყოფიერება იქნებოდა მცირე, ვიდრე ის არის და ეს პაწაწინა ღერო უნიკალურია, ის შეუცვლელია, მას გააჩნია თავისი საკუთარი ინდივიდუალურობა.
და ეს მგრძნობიარობა მოგიტანთ ახალი სახის მეგობრობას – მეგობრობას ხეებთან, ჩიტებთან, ცხოველებთან, მთებთან, მდინარეებთან, ოკეანეებთან, ვარსკვლავებთან. იმისდა მიხედვით, თუ როგორ იზრდება სიყვარული, იმისდა მიხედვით, როგორ იზრდება მეგობრობა, ცხოვრება ხდება უფრო მდიდარი.
წმინდა ფრანცისკოს ცხოვრებაში არის ძალიან ლამაზი შემთხვევა. ფრანცისკო კვდება. იგი კი ყოველთვის მოგზაურობდა ერთი ადგილიდან მეორეზე ვირით, უზიარებდა ხალხს თავის გამოცდილებას. შეიკრიბნენ ყველა მისი მოსწავლეები, რათა მოესმინათ მისი უკანასკნელი სიტყვები. ადამიანის ბოლო სიტყვები ყოველთვის უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე მის მიერ ადრე წარმოთქმული, რადგანაც ისინი შეიცავენ მთელი ცხოვრების გამოცდილებას. მაგრამ რაც მოსწავლეებმა მოისმინეს – არ დაუჯერეს თავის ყურებს.
წმინდა ფრანცისკომ მათ არ მიმართა, არამედ თავის ვირს. მან თქვა: ,,ძმაო, მე გადაუხდელ ვალში ვარ შენს წინაშე. შენ მატარებდი ადგილიდან ადგილზე, არასდროს არ გწყინდა, არასდროს არ ჩიოდი. სანამ დავტოვებ ამ სამყაროს, მინდა მივიღო შენგან პატიება; მე შენ ცოტა სიკეთე გაგიკეთე”.
ეს იყო წმინდა ფრანცისკოს უკანასკნელი სიტყვები. საჭიროა უდიდესი მგრძნობიარობა რათა უთხრა ვირს ,,ძმაო ვირო” და მოსთხოვო პატიება.
იმის მიხედვით, თუ რამდენად ხდებით მგრძნობიარე, ცხოვრება იქცევა უფრო ვრცელი. ეს უკვე აღარაა პატარა ტბორი, იგი ხდება ოკეანის მსგავსი. ის ნაკლებადაა თქვენგან შეზღუდული, თქვენ ცოლით და ბავშვებით – იგი უკვე არაფრითაა შეზღუდული. მთელი არსებობა იქცევა თქვენ ოჯახად, და მანამ, სანამ მთელი არსებობა არ გახდება თქვენი ოჯახი, ვერ გაიგებთ, რა არის ცხოვრება, – რადგან არც ერთი ადამიანი არ წარმოადგენს რაღაც განცალკევებულს, ჩვენ ყველა ერთნი ვართ. ჩვენ – ფართე კონტინენტი ვართ, რომელიც შეკავშირებულია მილიონობით გზებით. ჩვენი ცხოვრება მოკლდება იმდენად, რამდენადაც ჩვენი გულები არ არის სავსე მთლიანობის მიმართ სიყვარულით.
მედიტაცია მოგიტანთ მგრძნობიარობას, უდიდეს გრძნობას სამყაროსადმი კუთვნილებისა. ეს ჩვენი სამყაროა – ვარსკვლავები ჩვენია, ჩვენ აქ არა ვართ უცხოები. დაბადებიდანვე ვეკუთვნით არსებობას. ჩვენ ვართ მისი ნაწილი, მისი გული.
მეორე, მედიტაცია მოგიტანთ უდიდეს სიჩუმეს, – რადგან მოცულებული იქნება ნაგავი მთელი ცოდნისა. აზრები, რომლებიც ცოდნის ნაწილს წარმოადგენენ, ისინიც წავიდნენ… დიდი სიჩუმე, თქვენ განცვიფრებული ხართ. სწორედ ეს სიჩუმეა ერთადერთი არსებული მუსიკა.
ნებისმიერი მუსიკა – ესაა მცდელობა რომელთა საშუალებით იქნას რეალიზებული სიჩუმე. ძველი აღმოსავლეთის ბრძენები დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ ყველა დიდ ხელოვნებას – მუსიკას, პოეზიას, ცეკვას, ფერწერას, სკულპტურას – რადგან ყველაფერი ეს გაჩნდა მედიტაციისგან. ისინი – მცდელობაა ნებისმიერი საშუალებით იქნას მოყვანილი შეუცნობად სამყაროში – შეცნობადი, იმათთვის, ვინც არ არიან მზად მოგზაურობისთვის – უბრალოდ საჩუქარია იმათთვის, ვინც არ არიან მზად გაეგმზავრონ მოგზაურობაში.
შეიძლება, სიმღერამ გამოიწვიოს წყაროს საძებნელი სურვილი, შეიძლება სკულპტურამ.
როდესაც შემდეგში წახვალთ გაუტამა ბუდას ან მახავირას ტაძარში, უბრალოდ დაჯექით უსიტყვოდ, უყურეთ ქანდაკებას, რადგან იგი გაკეთებულია ისე, ისეთ პროპორციებში რომ თუ უყურებთ მას, იგრძნობთ სიჩუმეს. ეს ქანდაკება არის მედიტაციისთვის: მას არა აქვს კავშირი გაუტამა ბუდასთან ან მახავირასთან.
აი რატომაა, რომ ყველა ეს ქანდაკება ასე გავს ერთმანეთს, მახავირა გაუტამა ბუდას, ნემინატა, ადინატა… ოცდაოთხი ჯაინის ტირთხანკარა… ერთ ტაძარში თქვენ ნახავთ 24 ერთნაირ ქანდაკებას, აბსოლუტურად ერთნაირს.
ბავშვობაში ხშირად მივმართავდი მამას კითხვით: ,,ამიხსენი როგორ შეიძლება 24 ადამიანი იყოს აბსოლუტურად ერთნაირი? იგივე ზომები, იგივე ცხვირი, ასეთნაირივე სახე, ასეთივე სხეული…”
და მან მიპასუხა: ,,არ ვიცი. მე თვითონ ვიყავი ყოველთვის შეწუხებული იმით, რომ მათ შორის ერთი ბეწო განსხვავებაც კი არ არის. და ეს უბრალოდ გაუგონარია – მსოფლიოში არ არსებობს ორი ერთნაირი ადამიანი, რაღა უნდა თქვა ოცდაოთხზე?”
მაგრამ როდესაც გაიფურჩქნა ჩემი მედიტაცია, ვიპოვე პასუხი – არა სხვისგან, არამედ მე ვიპოვე პასუხი: ამ ქანდაკებებს არავითარი დამოკიდებულება არა აქვთ ხალხთან. ისინი განასახიერებენ რაღაცას, რაც მოხდა შიგნით ამ ოცდაოთხ ადამიანში, და სწორედ ეს იყო ერთნაირი.
ისინი, ვინც ქმნიდნენ ქანდაკებებს, გარეგანზე არ წუხდნენ; ხაზს უსვამდნენ იმას, რომ ყურადღება უნდა გამახვილდეს მხოლოდ შინაგანზე. გარეგანი არ არის მთავარი. ვიღაცა ახალგაზრდაა, ვიღაცა მოხუცი, ვიღაცას შავი კანი აქვს, ვიღაცას თეთრი, ვიღაცა კაცია, ვიღაცა – ქალი. ამას არა აქვს მნიშვნელობა; რაც აუცილებელია – ეს არის ის, რაც შიგნითაა – ოკეანე სიჩუმისა. ამ ოკეანურ მდგომარეობაში სხეული იღებს განსაკუთრებულ პოზას.
თქვენ შეგეძლოთ დაკვირვებოდით ამას საკუთარ თავზე, მაგრამ არ იყავით ყურადღებით. როცა ხართ განრისხებული, დაკვირვებიხართ იმას, რომ თქვენი სხეული იღებს განსაზღვრულ მდგომარეობას. განრისხებულ მდგომარეობაში არ შეგიძლიათ გაცინება, ესე არ არის? განსაზღვრულ ემოციონალურ მდგომარეობაში სხეულმა უნდა მიიღოს განსაზღვრული პოზა. თვით უმნიშვნელო ცვლილება სხეულისა განპირობებულია იმით, თუ რას განიცდის ადამიანი შინაგანად.
ამიტომ ეს ქანდაკებები ისეა გამოსახული, რომ ჭვრეტის პროცესში, იმის შემდეგ რაც დახურულია თვალები, უკანა ჩრდილური გამოხატულება შევიდეს ცნობიერებაში და თქვენ დაიწყოთ შეგრძნება ისეთი რამის, რაც ადრე არასოდეს არ ყოფილა.
ეს ქანდაკებები და მონასტრები შექმნილი იყო არა თაყვანისსაცემლად; ისინი შეიქმნენ განცდისთვის. ისინი – სამეცნიერო ლაბორატორიებია. მათ არავითარი კავშირი არა აქვთ რელიგიასთან. რაღაც საიდუმლო მეცნიერება გამოყენებული იქნა საუკუნეების მანძილზე იმ მიზნით, რომ ახალ თაობებს შესძლებოდათ შესულიყვნენ კონტაქტში ძველი თაობის განცდებთან – არა წიგნებიდან, არა სიტყვებიდან, არამედ ისეთი რაღაცისგან, რაც მიდის უფრო ღრმად – დუმილიდან, მედიტაციიდან, სიჩუმიდან.
იმისდა მიხედვით, თუ როგორ იზრდება თქვენი დუმილი, იზრდება თქვენი მეგობრულობა, თქვენი სიყვარული – ცხოვრება იქცევა ცეკვად მომენტიდან – მომენტამდე, იქცევა სიხარულად, დღესასწაულად.
გსმენიათ, როგორ… უკრავენ შუშხუნები ქუჩებში. დაფიქრებულხართ იმის შესახებ, თუ რატომ მთელს მსოფლიოში, ყველა კულტურაში, ყოველ საზოგადოებაში რამდენიმე დღე წელიწადში არის დღესასწაული? ეს რამდენიმე სადღესასწაულო დღეები – უბრალოდ კომპენსაციაა. რადგან საზოგადოებამ წაგართვათ ყველა დღესასწაული თქვენს ცხოვრებაში, და არაფერი რომ არ მოგცეთ კომპენსაციის სახით, თქვენი ცხოვრება გახდება საშიში კულტურისათვის.
ყოველი კულტურა იძულებულია მოგცეთ რაღაც კომპენსაცია იმისთვის, რომ არ იგრძნოთ თავი აბსოლუტურად დაკარგულად უბედურებაში, მწუხარებაში. მაგრამ ეს კომპენსაციები ყალბია. ქუჩის ამ ფეიერვერკებსა და ცეცლხებს არ შეუძლიათ გაქციონ მხიარულად. ისინი კარგია ბავშვებისთვის, ჩემთვის კი იგი უბრალოდ არასასიამოვნო ხმაურია. თქვენს შინაგან სამყაროში უნდა იყოს განუწყვეტლობა ცეცხლისა, სიმღერებისა, სიხარულისა.
მუდამ გახსოვდეთ, რომ საზოგადოება გაძლევთ კომპენსაციას მაშინ, როდესაც გრძნობს, რომ ჩახშობილმა ნაწილმა შეიძლება იფეთქოს და შექმნას საშიში სიტუაცია. საზოგადოება პოულობს რაღაც საშუალებას დააღწიოს თავი ჩახშობილ ნაწილს, მაგრამ ეს არ არის ჭეშმარიტი ზეიმი, იგი არ შეიძლება იყოს ჭეშმარიტი.
ჭეშმარიტი დღესასწაული უნდა გამომდინარეობდეს თქვენივე ცხოვრებიდან, იყოს თქვენი ცხოვრება. ჭეშმარიტი ზეიმი არ შეიძლება თანხმობაში იყოს კალენდართან, რადგან, მაგალითად, თქვენ იდღესასწაულებთ 1 ნოემბერს. საოცარია, მთელი წელიწადი უბედური ხართ, უცებ, ცეკვით თქვენ თავს დააღწევთ ტანჯვას. ან უბედურებაა ყალბი, ან 1 ნოემბერი; ერთი გამორიცხავს მეორეს. როგორც კი გაივლის 1 ნოემბერი, თქვენ კვლავ აღმოჩნდებით ბნელ ციხის კამერაში, ყველა თქვენს უბედურებასთან და საზრუნავთან.
ცხოვრება მუდმივი დღესასწაული უნდა იყოს, ცეცხლების ფესტივალი მთელი წელიწადი. მხოლოდ მაშინ შეძლებთ გაზრდას, გაფურჩქვნას. შეეცადეთ უმნიშვნელო მოვლენა გადააქციოთ დღესასწაულად.